مداخلة‌ صفويه در ايجاد محور بالا خيابان و پايين خيابان و تدارك
رشد خطي شهر حول محور مذكور بعدها با تقويت مراكز اداري ميدان
شهدا و ايجاد محور جديد ديگري به موازات آن ( خيابان بهار ) حركت
عمومي شهر را به سمت غرب تشديد كرد . در سال 1307 هجري شمسي در
زمان رضا شاه فلكه وسيعي در اطراف حرم با عرض خياباني حدود 30متر
در دورآن احداث و به نام فلكة‌ شمالي و جنوبي ناميده شد . خيابان
اصلي مشهد كه درآن  تاريخ خيابان نادري (شيرازي ) ناميده مي
شد ، تعريض و خيابان تهران ( بلوار حضرت امام رضا «ع» )  ،
خيابان طبرسي و خيابان نواب صفوي ( پايين خيابان ) و خيابان
شيرازي( بالاخيابان ) بصورت چهارخيابان اصلي در مركز شهر ايجاد شد
.

يكي از پرتنش ترين مداخله ها در زمينه تغيير چهرة‌ مركز اين شهر
عبارت بود از تخريب ابنيه اطراف حرم مطهر در سال 1345 و ايجاد
فضاي سبز در اين محدوده در مطالعات طرح ياد شده كه از سوي مهندسان
مشاور بور بور و همكاران تهيه شده است در مورد بافت مركزي مشهد
چنين آمده است :

” بافت شهرسازي اطراف حرم مطهر حضرت رضا (ع) از لحاظ تاريخي جالب
توجه نيست و بازمانده قسمت هايي طرح ريزي نشدهاست كه در اطراف
اماكن مذهبي به واسطه امنيت بيشتر به صورت خودرو در قديم به وجود
آمده است و به واسطة‌ وضع نامطلوب ساختماني آنها مرتباً 
مورد نوسازي قراگرفته اند . لذا با وجود قدمت مجموعه مركزي
ساختمانها و بافت اطراف آن هيچگونه ارزش تاريخي ندارد .”

مجله هنر و معماري شماره 20 در خصوص فرآيند اين طرح گزارش زير را
ارائه مي دهد :

” يكي از مهم ترين پيشنهادهاي اين طرح اين است كه براي اولين بار
در ايران نوسازي مركز شهر به صورتي اجرا خواهد شد كه در آمد آن نه
تنها جوابگوي هزينه اش مي باشد بلكه درآمد اضافي هم خواهد داشت و
اين روش به صورتي تنظيم شده كه هزينه خريد زمين ها ، ساختمانها و
سرقفلي به قيمت واقعي روز پرداخت گردد و هيچ نوع اجحاف و يا
درخواست كمك مالي چه از اشخاص و چه از دولت نگردد .”

در ارديبهشت سال 54 برنامه تخريب بناهاي اطراف فلكه حرم مطهر تا
شعاع وسيعي به مرحلة‌ عمل درآمد . پياده شدن اين برنامه كه از
تغييرات عمده در سطح شهرمشهد است چهره مركز قديمي آن را بكلي
دگرگون كرد .

شكل گرفتن هرجزء‌از مجموعه و نحوة‌ استقرار آن در پيوند با شهر در
تماميت آن مطرح بوده است . بازارها و بخصوص شاخة‌ اصلي آن ( بازار
بزرگ ) كه تا قلب و هسته مجموعه نفوذ مي كرده است و رابطه آن با
صحن ها و مسجد جامع گوهرشاد و بستهاي بالا خيابان و پايين خيابان
و ارتباط كالبدي آن با مجموعه اي از عناصر و ويژگيهاي بسيارمهم
معمارانه و شهرسازي محل بوده است . چنانكه ارتباط بازارها ، بستها
و صحنها را با يكديگر در نظر بگيريم مشاهده مي نماييم كه چه طور
يك تداوم وحركتي از فضايي به فضاي ديگر وجود داشته است . بازار
قديمي و بستها اجزاء  جدايي ناپذير مجموعه واحدهاي وابسته به
بناهاي مذهبي بوده اند . اين اجزا در رابطه با صحن ها در تداوم و
حتي تشديد كاركرد يكديگر سهم بسزائي داشته اند . و در نهايت جريان
داشتن زندگي را نشان مي داده اند.

مردم پس از گذشتن از فضاي باز فلكه به فضاي خاص بستها وارد مي
شدند و سپس با عبور از سرپوشيده ها بداخل صحنها ميرسيدند و يا با
گذشتن از مسير بازارها آمادگي كامل را براي ورود به محوطه صحن حرم
مطهر و انجام زيارت پيدا مي كرده اند . اينمسير در هر حال شكل و
روحيه خود را در فكر مردم مشهد و زوار در طول سالها تثبيت كرده
بود . پس از اين تخريب وسيع كه شامل بسياري آثار قديمي نيز بود
ناحيه وسيعي خالي گرديد كه تبديل به فضاي سبز شد . بدنه هاي خارجي
بناها نماسازي مجدد شد و ديوار بلندي در دور فلكه ب طاقنماهاي
آجري شكل گرفت كه فلكه را از منطقه اطراف آن جدا مي كرد . پس از
اين اقدامات مجموعه بازار رضا با 2081 واحد مغازه را در كنار
ميدان بيت المقدس فعلي با يك معماري نامناسب و روي محور خيابان
طوس كه يك شاخه از خيابان كمربندي عبوري بافت قديمي براي كاهش حجم
تردد ترافيك در فلكه بود ايجاد شد . آنچه كه ايجاد شده بود از
فضاي بزرگ و وسيع اطراف مجموعه بجاي مانده و ديوار دور فلكه تا
بازار رضا و نماسازي كاذب دوطرف خيابان تهران كه تعريض شده بود در
مجموع سيما و روحيه اي متفاوت و غريبه نسبت به مكان به وجود آورد
.

اثرات و پيامدهاي تخريب را بايد در زمينه هاي فرهنگي ، اجتماعي و
اقتصادي آن جستجوكرد .

اينبرنامه در تمام طول زمان شكل گيري و پياده شدن آن با
مقاومتهايي از طرف مردم روبرو بود ولي با اعمال زور انجام گرديد و
چنان اثري در ذهن مردم بجاي گذاشت كه در سالهاي بعد بنحو آشكاري
جلوگيري كننده از هر تخريب در رابطه با كل شهر مانند تعريض
خيابانهاي اطراف و مانند آن مي تواند باشد . آنچه كه در قبال
تخريب بناها به مالكين آن پرداخت شد جبران خسارت وارده را نكرده
است و كسبه اي كه توانايي پرداخت سرقفلي در مجموعة‌ جديد بازار
رضا را نداشتند نتوانستند در محل بكار خود ادامه دهند . يكي از
مهترين پيامدهاي اين تخريب از بين رفتن دههاواحد و مغازه صنايع
دستي شهر بود كه در بسياري موارد حتي به محوآن حرفه كه با فرهنگ و
اقتصاد شهر در رابطه بود انجاميد .

نكته بارز معماري كه در كل مجموعه اطراف بناهاي حرم مطهر وجود
داشت ارتباط فضاهاي خارجي و داخلي از طريق فضاهاي مياني و عناصر
تشكيل دهندة‌ آن بود و اين باعث مي شد كه مردم در حركت خود بعد
مسافت را احساس نكنند در حاليكه پس از تخريب مردمي كه از
خيابانهاي اطراف وارد فلكه جديد مي شدند تمامي مجموعه را به
يكباره ميديدند و با گذشتن از بعد بزرگ فلكه جديد به فضاهاي داخلي
قدم مي گذاشتند . فضاي سبز يك شكل و يكنواخت اطراف نيز به تنهايي
هيچگونه روحيه خاصي كه لازمة‌ اين مكان بود به وجود نمي آوردبلكه
جدائي از محيط را نيز تشديد مي كرد . اين سيما و روحيه جديد در
نهايت ، با موجوديت شهرسازي و معماري مجموعه مذهبي و تاريخي
متناقض بود .

قيمت فايل فقط 3,100 تومان

برچسب ها :
معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد 30 ص ,
معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد ,
دانلود معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد 30 ص ,
دانلود تحقيق معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد 30 ص ,

دانلود تحقيق در مورد معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد 30
ص ,
دانلود معماري و نوسازي مراحل گسترش شهر مشهد